Χθες σε δικαστήριο της Μόσχας ο σκηνοθέτης Κυρίλ Σερέμπρενικοφ, αντιμετωπίζοντας την ποινή φυλάκισης έξι ετών, κατά τον εισαγγελέα, απολογήθηκε.
Η «Στέπα» δημοσιεύει το κείμενο της απολογίας του, όπως δημοσιεύτηκε σε πολλά ρωσικά ΜΜΕ.
Στα ρωσικά το πρώτο γράμμα κάθε παραγράφου το κειμένου σχηματίζει ακροστιχίδα με τη φράση «Σας συμπονώ».
Θα πρέπει, πιθανόν, να πούμε, γιατί η «Πλατφόρμα» ήταν ένα σημαντικό και σοβαρό πρόγραμμα όχι μόνο για την τέχνη της πατρίδας μας, αλλά και για τις ζωές των ανθρώπων που το σκέφτηκαν, το υλοποίησαν και το παρακολούθησαν.
Η βασική ιδέα της «Πλατφόρμας» είναι, πριν απ’ όλα, η ιδέα της ελευθερίας της καλλιτεχνικής έκφρασης, η ιδέα της ποικιλότητας των μορφών της ζωής, την πεποίθησης ότι ο κόσμος είναι περίπλοκος, πολύμορφος, νεαρός και γοητευτικός σε αυτή του την πολυμορφία. Είναι για την ελπίδα στις αλλαγές.
Τι σκεφτόμουν όμως όταν κατέθεσα την ιδέα του σύνθετου προγράμματος με την αξιοποίηση πολλών μορφών τέχνης στον νέο πρόεδρο της Ρωσίας, ο οποίος είχε εξαγγείλει την πολιτική του «εκσυγχρονισμού» και της «καινοτομίας»;
Να πάρει ο διάβολος, σκέφτηκα, μπορεί, έστω και τώρα η μεγάλη πλειοψηφία των ταλαντούχων, φωτεινών, ανυπότακτων νεαρών ανθρώπων, τους οποίους γνωρίζω προσωπικά και οι οποίοι δεν έχουν θέση στο πλαίσιο των παραδοσιακών, ακόμη σοβιετικών θεσμών, ίσως, τα νέα αυτά παιδιά, τα οποία ολοένα και πιο συχνά δουλεύουν στην Ευρώπη, με υποτροφίες, επιτυχία, αναγνώριση, ίσως, χάρη στην κρατική επιχορήγηση σε τελικά ανάλυση έχουν μία ευκαιρία να αυτοπραγματωθούν και στην πατρίδα τους και δεν θα είναι ταπεινωτικά έγκλειστοι στο γκέτο ενός μη υποχρεωτικού «πειράματος». Αυτό σκέφτηκα!
Είχαν νόημα αυτά τα τρία χρόνια της «Πλατφόρμας», τα οποία ακολούθησαν τρία χρόνια συλλήψεων, χαλκευμένων κατηγοριών, δικών; Αυτό είναι το ερώτημα που θέτω ολοένα και πιο συχνά στον εαυτό μου.
Είναι πολλές, άραγε, οι 340 εκδηλώσεις, τις οποίες υλοποιήσαμε στην «Πλατφόρμα» αυτά τα τρία χρόνια, η πλειοψηφία των οποίων ήταν πρωτότυπες, μοναδικές, σύνθετες, με τη συμμετοχή ενός σεβαστού αριθμού καλλιτεχνών, μουσικών, σκηνοθετών, ζωγράφων, χορευτών, συνθετών; Ήταν πολλά. Πάρα πολλά. Αυτό θα σας το πει οποιοσδήποτε που έχει έστω και λίγες γνώσεις για το θέατρο, τη μουσική, στις σύγχρονες τεχνολογίες, τον μοντέρνο χορό. Και όλοι αυτοί οι άνθρωποι, οι ειδικοί, οι γνώστες, έρχονταν στις δικές και κατέθεταν τις μαρτυρίες τους για τους εαυτούς τους, για τη δουλειά τους, για όλα όσα είδαν στο εργοτάξιο Μπέλι στο «Βινζαβόντ» το διάστημα 2011 – 2014. Οι αιτιάσεις του Υπουργείου Πολιτισμού και της εισαγγελίας ότι δεν χρησιμοποιήσαμε τα χρήματα των επιχορηγήσεων κατά τρόπο χρηστό, προκαλούν γέλιο. Πιθανόν, να θεωρούν ότι δεν έπρεπε να διοργανώσουμε 340 εκδηλώσεις, αλλά 800. Έτσι λένε πως από την επιχορήγηση των 216 εκατομμυρίων (ρουβλίων σ.τ.σ) «κλέψαμε» τα 128! Μα τότε γιατί δεν το λένε αυτό! Παρά τις επανειλημμένες μας ερωτήσεις προς το υπουργείο, δεν μάθαμε τελικά ποιες είναι οι αιτιάσεις του. Ούτε ως προς το σχέδιο συνολικά, ούτε ως προς κάποια εκδήλωση. Αυτή την ανόητη κατηγορία την απορρίπτω πλήρως.
Πέραν πάσης αμφιβολίας, τώρα ειδικά γίνεται κατανοητή η αρχή, την οποία διατύπωσε ο απελθών υπουργός Πολιτισμού, εκείνος ο οποίος ανέλαβε καθήκοντα μετά την αποχώρηση του Αλεξάντρ Αβντέγιεφ ο οποίος είχε εγκαινιάζει την «Πλατφόρμα», την αρχή, σύμφωνα με την οποία αυτός ο υπουργός, που είναι σήμερα πρώην, αποφάσισε να έχει αλληλεπίδραση με τη σύγχρονη τέχνη: «Να πειραματίζεστε με δικά σας έξοδα». Αυτό έλεγε σε πολλές δημόσιες τοποθετήσεις του. Και τώρα είναι ξεκάθαρο ότι αναφερόταν στην «Πλατφόρμα». Και αυτή η έκφραση «με δικά σας έξοδα» είναι αυτά τα τρία χρόνια των συλλήψεων, των διώξεων, των συκοφαντιών, των παράλογων κατηγορητηρίων και των δικών.
Υπάρχουν διάφορες εκδοχές γιατί γενικά έχουμε την «θεατρική υπόθεση», από τις πιο ανόητες μέχρι τις πιο σύνθετες και συνωμοσιολογικές. Όλα κάποτε θα ξεκαθαρίσουν, κάποτε θα ανοίξουν τα αρχεία των μυστικών υπηρεσιών και τότε θα μάθουμε ποιος έδινε τις διαταγές, ποιος έστησε αυτή την υπόθεση, ποιος κατέδωσε. Τώρα αυτό δεν είναι σημαντικό. Σημαντικό είναι ό,τι κάναμε στην «Πλατφόρμα» με όλη την περιπλοκότητά της, με την ελεύθερη όσμωση των διαφόρων ειδών τέχνης, με την ασυνήθιστη, έντονη και πρωτοπόρα ματιά της και το πως αυτή αποδείχτηκε οντολογική ξένη σε όλο το σύστημα του πολιτισμού, της γραφειοκρατίας και της λατρείας της νομιμοφροσύνης. Τώρα πια είναι κατανοητό ότι αυτό το «πληγέν» υπουργείο είναι ένας τοξικός οργανισμός, ο οποίος σε οποιαδήποτε κατάσταση το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να προδώσει και να εκθέσει.
Λυπάμαι όμως που έκανα την «Πλατφόρμα» ένα μέρος απόλυτης δημιουργικής ελευθερίας, ένας μέρος όπου κατάφεραν να πραγματοποιήσουν τις ιδέες τους πολλοί δημιουργικοί άνθρωποι; Όχι. Λυπάμαι όμως που το λογιστήριο της «Πλατφόρμας» ήταν πλημμελώς οργανωμένο; Φυσικά και λυπάμαι. Δυστυχώς όμως, δεν μπορούσα να κάνω κάτι τότε, γιατί δεν έχω την παραμικρή ιδέα από λογιστήρια. Ασχολιόμουν διαρκώς με τη διοργάνωση των εκδηλώσεων. Δεν ασχολήθηκα ποτέ με τα οικονομικά.
Είναι απολύτως κατανοητό πως η «Πλατφόρμα» δεν είναι μόνο το λογιστήριο, αλλά πριν απ’ όλα όσα έγιναν στο «Βινζαβόντ», είναι οι 340 εκδηλώσεις, είναι οι χιλιάδες θεατές, τους οποίους διαπαιδαγωγήσαμε, είναι οι δεκάδες νεαροί επαγγελματίες, οι οποίοι έδειξαν τις ικανότητές τους και εμπλούτισαν τις δεξιότητές τους στο πλαίσιο αυτού του προγράμματος. Δυσανασχετώ με τις προσπάθειες που γίνονται να ακυρωθεί η σημασία της «Πλατφόρμας», δυσανασχετώ με τους ψευδείς ισχυρισμούς ότι κάτι δεν κάναμε καλά ή ότι υπερτιμολογήσαμε. Η κατηγορούσα αρχή ψεύδεται, προσπαθεί να υπερασπιστεί τη στολή της (στη Ρωσία οι εισαγγελείς φορούν ειδική στολή σ.τ.σ) και εκείνους που έστησαν αυτή την υπόθεση.
Οι άνθρωποι που δούλεψαν μαζί μας στην «Πλατφόρμα» ήρθαν στο δικαστήριο και κατέθεσαν υπέρ μας, το ίδιο έκαναν και οι μάρτυρες κατηγορίας. Στον «θεατρική υπόθεση» δεν υπάρχει ούτε μία μαρτυρία, ούτε μία απόδειξη για ανέντιμη εκ μέρους μου συμπεριφοράς, για παράνομη συμπεριφορά μου, για την επιθυμία μου παρανόμως να προσποριστώ χρήματα από την επιχορήγηση του προγράμματος.
Είμαι απόλυτα πεπεισμένος ότι η καλλιτεχνική ζωή της «Πλατφόρμας», για την οποία ήμουν υπεύθυνος, ήταν μία πράξη κοινών προσπαθειών από την πλευρά έντιμων, ταλαντούχων, φωτεινών ανθρώπων της γενιάς τους, εκείνων των όμορφων νέων, για χάρη των οποίων είχα σκεφτεί αυτό το πρόγραμμα. Και οι 340 εκδηλώσεις της «Πλατφόρμας» είναι αυτό για το οποίο είναι περήφανοι και αυτοί.
Η χιουμοριστική διάθεση και μάλιστα ιδιαίτερα πικρή, της θέσης μας σήμερα, είναι ότι η κατηγορία έχει χτιστεί σε καταθέσεις λογιστών και γνωστών των λογιστών, οι οποίοι καταχράστηκαν τα χρήματα της «Πλατφόρμας». Αυτούς πίεσαν οι ανακριτές και αυτοί για να προστατευτούν, κατηγόρησαν εμάς. Είπαν ψέματα. Με βάση τα ψεύδη τους ο ανακριτής Λαβρόφ και η ομάδα του χάλκευσαν την «θεατρική υπόθεση». Οι καλύτεροι φίλοι των ανακριτών είναι οι «καταχραστες». Φευ, αυτό είναι το παράδοξο!
Είναι απολύτως ξεκάθαρο ότι το λογιστήριο του προγράμματος ήταν σε άθλια κατάσταση και αυτό δεν το αρνείται κανείς. Αυτό έγινε κατανοητό, μεταξύ των άλλων, και από τον έλεγχο που ξεκίνησα το 2014. Κανείς δεν ένιωθε την παραμικρή έκπληξη αν η διερεύνηση της υπόθεσης γινόταν σε αυτό το επίπεδο. Αν οι ανακριτές ερευνούσαν τον τρόπο με τον οποίο οι λογιστές μετέφεραν τα χρήματά μας στις εταιρείες τους. Η «θεατρική υπόθεση» όμως δεν αφορά στο λογιστήριο. Ασχολείται με το πως άνθρωποι, οι οποίοι υλοποιούν ένα πετυχημένο θεατρικό πρόγραμμα, εξαιτίας των αλλαγών στην κοινωνική ατμόσφαιρα, χωρίς αποδείξεις κατηγορούνται ως «εγκληματική συμμορία», είναι για το πως το κράτος (το Υπουργείο Πολιτισμού είναι το κράτος), απορρίπτει αυτό το οποίο έκανε και δημιούργησε το ίδιο με χρήματα των φορολογουμένων, με χρήματα του προϋπολογισμού, προκειμένου να προσαρμοστεί στις ανάγκες της συγκυρίας.
Η διαφορά της «σύγχρονης τέχνης» από τις κρατικές αναθέσεις, την προπαγάνδα, έγκειται ειδικά στο ότι μπορεί πολύ γρήγορα, με κριτική ματιά, παράδοξα να αντιδράσει στην σύγχρονη πραγματικότητα, στην τρέχουσα ζωή, αντιδρά στα σύγχρονα ΜΜΕ, με τον έντιμο και βασισμένο σε αρχές διάλογο, αντιδρά μέσω της ελεύθερης απόκρισης, μέσω της τέχνης. Στη δική μας δουλειά αντιδρούν με διώξεις, δίκες και συλλήψεις. Υπ’ αυτή την έννοια το πρόγραμμα «Πλατφόρμα» και οι συνεχιζόμενες εδώ και τρία χρόνια διώξεις εκείνων που το υλοποίησαν, σηματοδοτεί με ακρίβεια τι συμβαίνει με όλους εμάς, και υπ’ αυτή την έννοια, το πρόγραμμα, φυσικά, συνεχίζει τη δουλειά του, καταγράφει την εποχή και με ακρίβεια προσδιορίζει την κατάσταση των πραγμάτων.
Η αίσθηση της αδικίας δεν με άφησε ούτε μία στιγμή, όλο αυτό το διάστημα που εκτυλίσσεται η «θεατρική υπόθεση». Νόμιζα ότι όλοι μαζί και εγώ, συγκεκριμένα, κάναμε κάτι αυθεντικό και σημαντικό για τη χώρα μας, δημιουργώντας το πρόγραμμα «ΠΛΑΤΦΟΡΜΑ», το οποίο έγινε μία από τις γέφυρες της Ρωσίας με τον κόσμο, έγινε εργαλείο ένταξης της τέχνης της πατρίδας μας στις σύγχρονες διαδικασίες, οι οποίες υπάρχουν σήμερα στην τέχνη του κόσμου. Γι’ αυτό ειδικά σκεφτήκαμε αυτό το πρόγραμμα και όχι για την «κατάχρηση!» Κι εκείνοι που έστησαν την «υπόθεση» και μας κατηγορούν για αυτές τις αθλιότητες, έκαναν ότι περνούσε από το χέρι τους προκειμένου σήμερα η Ρωσία να γίνει ένας τόπος όπου μπορούν επί τρία χρόνια να ταπεινώνουν ανθρώπους, χωρίς αποδείξεις, κατηγορώντας τους για κάτι που δεν έκαναν.
Πιστεύω πως η «Πλατφόρμα» επέδρασε στο θέατρο, στις εικαστικές τέχνες, στη media art, το χορό, τη σύγχρονη ακαδημαϊκή μουσική. Αυτή μου η πεποίθηση στηρίζεται στο γεγονός ότι οι πειραματισμοί της «Πλατφόρμας» τόσο οι πρακτικοί, όσο και οι θεωρητικοί, συνεχίζονται και σήμερα, σχεδόν ύστερα από δέκα χρόνια, σε άλλα μέρη, σε άλλα προγράμματα, στις δουλειές πολλών σύγχρονων καλλιτεχνών.
Ο χρόνος θα τα βάλει όλα στη θέση τους. Το πρόγραμμα «Πλατφόρμα» και η τεκμηρίωσή του στα δικαστήρια της Ρωσικής Ομοσπονδίας είναι πλέον τμήμα της νεότερης ιστορίας της ρωσικής τέχνης. Προφανώς, η δόλια σκέψη εκείνων που έστησαν και έθεσαν σε κίνηση αυτή την υπόθεση ήταν να μας διαβάλουν, κατηγορώντας εκείνους που συνέλαβαν και υλοποίησαν την «Πλατφόρμα», ώστε να εξαλείψουν τη μνήμη για το πρόγραμμα, να το αναγάγουν στην αποκρουστική δουλειά του λογιστηρίου. Δεν θα πετύχουν τον σκοπό τους. Οι δικές σας αιτιάσεις είναι απολύτως αναπόδεικτες και ως εκ τούτου γελοίες, όσο μεγάλα κι αν είναι τα ποσά που γράφετε στο κατηγορητήριο.
Η συνείδηση, η εντιμότητα, ο επαγγελματισμός και η ανθρωπιά, η τόλμη του δημιουργού, η ελευθερία, είναι οι βασικές αξίες του προγράμματος «Πλατφόρμα», ως προς εκείνο το μέρος του, για το οποίο ήμουν υπεύθυνος. Εννοείται πως δεν αναφέρομαι σε αυτό το διαβολεμένο λογιστήριο. Σχετικά με αυτό μίλησαν στο δικαστήριο εκείνοι που συμμετείχαν στο πρόγραμμα και εκείνοι που το παρακολούθησαν.
Οι δημιουργικοί άνθρωπο νιώθουν έντονα την αδικία, νιώθουν ποιος είναι έντιμος και ποιος λέει ψέματα, ποιος είναι κλέφτης, ποιος είναι απατεώνας και ποιος όχι. Είμαι ευγνώμον στην κοινότητα των δημιουργικών ανθρώπων, οι οποίοι όλα αυτά τα χρόνια μας στηρίζουν, έρχονται στις αίθουσες των δικαστηρίων, καταθέτουν, γράφουν επιστολές υποστήριξής μας. Και παρόλο που είναι αδύνατο να ηττηθεί αυτό το ψεύδος, η συκοφαντία και η αυθαιρεσία με συλλογικές επιστολές, ήταν ευχάριστο για εμάς που έκαναν έστω αυτό.
Ο χρόνος που διήρκησε η «Πλατφόρμα» ήταν ένας θαυμάσιος χρόνος δημιουργίας και χαράς επειδή η νέα γενιά καλλιτεχνών μπόρεσε να εργαστεί, λαμβάνοντας αξιοπρεπή αμοιβή και ικανοποίηση ότι ακόμη και οι πιο τρελές ιδέες μπορούν να πραγματοποιηθούν.
Οι αδύναμοι άνθρωποι έχουν θαυμάσιες και αποστηθισμένες δικαιολογίες της προσωπικής τους αδυναμίας: «Αυτή την εντολή έχουμε», «Έτσι μας διέταξαν», «Όλα τα αποφάσισαν άλλοι», «Μα, καταλάβετέ μας!». Αυτή είναι η ρωσική «banalite του κακού!» Το πρόγραμμα «Πλατφόρμα» διαπαιδαγώγησε όλους – και τους θεατές και τους συμμετέχοντες – αντιστάθηκε στην κληρονομική αδυναμία, έδειξε πως πρέπει να είσαι υπεύθυνος για τις πράξεις σου, να δρας και να δημιουργείς. Υπ’ αυτή την έννοια είμαι απολύτως υπεύθυνος για το καλλιτεχνικό πρόγραμμα της «Πλατφόρμας», για όλους τους «πειραματισμούς», για τους οποίους εγώ και οι σύντροφοί μου, αντιμετωπίζουμε τώρα αυτή τη δίκη.
Η νεότητα επιλέγει πάντα την ελευθερία και όχι «την ταΐστρα», το «κοπάδι». Υπ’ αυτή την έννοια η «Πλατφόρμα» έδωσε ελπίδες και στους καλλιτέχνες και στους θεατές ότι οι ιδέες της ελευθερίας αργά ή γρήγορα θα γίνουν το θεμέλιο της ζωής μας. Πιστεύω πως αυτό είναι ένα από τα μαθήματα της «Πλατφόρμας», πολύτιμο για εκείνους που θέλουν αλλαγές στη ζωή και αιτία για τις οργισμένες επιθέσεις εκείνων που βολεύονται με την καθεστηκυία τάξη πραγμάτων.
«Να λες πάντα την αλήθεια!» μου έμαθαν οι γονείς μου! Με το πρόγραμμα «Πλατφόρμα» μιλήσαμε στη χώρα και στον κόσμο για τη νεαρή, έντιμη χώρα, στην οποία ζουν έντιμοι άνθρωποι, έτοιμο να γίνουν Δημιουργοί της ζωής του! Να γίνουν ελεύθεροι Δημιουργοί!
Είναι απολύτως ξεκάθαρο πως οι στόχοι που έθεσε το κράτος στην «Πλατφόρμα» εκείνη τη στιγμή ήταν η ανάπτυξη και η εκλαϊκευση της σύγχρονης τέχνης, έχουν εκπληρωθεί από εμένα, εμάς, όλους εκείνους που υλοποίησαν το πρόγραμμα με τη μέγιστη δυνατή προσφορά.
Λυπάμαι που η «Πλατφόρμα» ήταν η μοιραία στιγμή στη ζωή πολλών συντρόφων μου στις δίκες. Δεν λυπάμαι καθόλου τα χρόνια της ζωής μου που αφιέρωσα στην ανάπτυξη της τέχνης στη Ρωσίας, παρόλο που συνδέονται με δυσκολίες, διώξεις και συκοφαντίες. Δεν έκανα ποτέ κακό σε ζωντανά πλάσματα, δεν έκανα ποτέ κάτι ανέντιμο. Δούλεψα στη Μόσχα, στην Ρωσία πολλά χρόνια, σκηνοθέτησα πολλές παραστάσεις, γύρισα μερικές ταινίες, προσπάθησα να είμαι χρήσιμος στους ανθρώπους της πατρίδας μου. Ανάμεσα σε όλα αυτά και κατά τη διάρκεια εκείνων των ημερών που υλοποιούσα το πρόγραμμα «Πλατφόρμα».
Μετάφραση από τα Ρωσικά Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης©
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση©
