Το όλο αποκαλείται μηχανιστικό, αν τα ξεχωριστά του στοιχεία είναι ενωμένα μόνο στο χώρο και το χρόνο με μια εξωτερική σχέση και δεν είναι διαποτισμένα από την εσωτερική ενότητα του νοήματος. Τα μέρη αυτού του όλου, παρόλο που βρίσκονται το ένα δίπλα στο άλλο και αγγίζουν το ένα το άλλο, είναι, παρόλα αυτά ξένα μεταξύ τους.
Τρία πεδία του ανθρώπινου πολιτισμού – η επιστήμη, η τέχνη και η ζωή – αποκτούν ενότητα μόνο στο πρόσωπο, το οποίο τους κοινωνεί στην ενότητά του. Η σχέση όμως αυτή μπορεί να γίνει μηχανιστική, εξωτερική. Φευ, συχνότερα απ’ ο,τιδήποτε άλλο συμβαίνει αυτό ακριβώς. Ο καλλιτέχνης και ο άνθρωπος αφελώς, πολύ συχνά είναι ενωμένοι μηχανιστικά σε ένα πρόσωπο∙ στη δημιουργία ο άνθρωπος καταφεύγει στο χρόνο από την «ταραχή της καθημερινότητας» σα να πηγαίνει σε ένα άλλο κόσμο «έμπνευσης, ήχων γλυκών και προσευχών». Ποιο είναι το αποτέλεσμα; Η τέχνη με εξαιρετικά αυθάδη αυτοπεποίθηση, είναι παθιασμένη, αφού δεν έχει καμιά ευθύνη για τη ζωή, η οποία, φυσικά, δεν γοητεύεται από μια τέτοια τέχνη. «Ναι τι δουλειά έχουμε εμείς με την τέχνη,- λέει η ζωή,- εμείς έχουμε την πρόζα της ζωής».
Όταν ο άνθρωπος είναι στην τέχνη, δεν υπάρχει στη ζωή και το αντίστροφο. Δεν είναι ενωμένες μεταξύ τους, όπως δεν υπάρχει αλληλοπεριχώρηση εσωτερική στην ενότητα του προσώπου.
Τι όμως μας εγγυάται την εσωτερική σχέση των στοιχείων του προσώπου; Μόνο η ενότητα της ευθύνης. Για όλα όσα βίωσα και κατανόησα στην τέχνη, είμαι υπεύθυνος με τη ζωή μου, ώστε όλα όσα βίωσα και κατανόησα να μην παραμείνουν αδρανή σε αυτή. Με την ευθύνη όμως συνδέεται και η ενοχή.
Η ζωή και η τέχνη είναι υποχρεωμένες όχι μόνο να έχουν κοινή ευθύνη, αλλά και την ενοχή του της μίας για την άλλη. Ο ποιητής θα πρέπει να θυμάται ότι στην χυδαία πρόζα της ζωής ένοχη είναι η ποίησή του, ενώ ο άνθρωπος ας μάθει τη ζωή, ώστε για την ακαρπία της τέχνης ένοχη είναι η μη απαιτητικότητα και μη σοβαρότητα των ζωτικών της ερωτημάτων. Το πρόσωπο πρέπει να γίνει απολύτως υπεύθυνο: όλες του οι πλευρές πρέπει όχι μόνο να βρίσκονται στην χρονική αλληλουχία δίπλα με τη ζωή, αλλά και να εμφυλλοχωρούν η μία με την άλλη στην ενότητα της ενοχής και της ευθύνης.
Δεν υπάρχει κανένας λόγος να παραπέμπουμε στην «έμπνευση», προκειμένου να δικαιωθεί η ανευθυνότητα. Η έμπνευση, η οποία αγνοεί τη ζωή και την αγνοεί η ζωή, δεν είναι έμπνευση, αλλά ιδεοληψία. Το ορθό, όχι αυτόκλητο νόημα όλων των παλαιών ερωτημάτων για την αλληλουχία της τέχνης και της ζωής, για την καθαρή τέχνη κλπ., το αληθινό πάθος τους έγκειται μόνο στο γεγονός ότι τόσο η τέχνη όσο και η ζωή θέλουν αμοιβαία να διευκολύνουν την αποστολή τους, να άρουν την ευθύνη τους, γιατί είναι πιο εύκολο για την τέχνη να δημιουργεί, χωρίς να είναι υπεύθυνη για τη ζωή και είναι πιο εύκολο να ζεις, χωρίς να λαμβάνεις υπόψη σου την τέχνη.
Η τέχνη και η ζωή δεν είναι ενιαίες, θα πρέπει όμως εντός μου να ενωθούν, στην ενότητα της ευθύνης μου.
Μετάφραση από τα ρωσικά Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης ©
Από το #3 της Στέπας
